Herstel leefgebieden in beken en rivieren

Een experiment in de Winterswijkse beken maakte het duidelijk: zo'n twintig jaar geleden waren de beken volledig ongeschikt voor trekvissen. Het was indertijd minister Braks die in het prachtige beekbos Bekendelle jonge zalmen en zeeforellen vrijliet. Het geld daarvoor kwam van chemieconcern Sandoz, dat veel had goed te maken na lozingen van chemicaliën in de Rijn. Maar de zalmpjes en forellen spoelden bij de eerste de beste hoosbui zo vanuit de Achterhoekse Slingebeek naar het IJsselmeer en de Noordzee. En als deze zalmen al terug wilden keren naar de paaiplaatsen in Winterswijk, dan ontbraken er vistrappen om langs hoge betonnen stuwen te zwemmen. Het experiment werd een mislukking. "Sindsdien worden overal vistrappen aangelegd en dat levert een enorm herstel op van de natuur in beken en rivieren", zegt visonderzoeker Lex Snoeijs van onderzoeksbureau VisAdvies uit Utrecht. Hij benadrukt dat door de aanleg van enorme aantallen stuwen in de Nederlandse wateren het leefgebied voor vissen enorm is ingeperkt. "Veel vissoorten hebben trekgedrag, waar ze in het voorjaar paaiplaatsen opzoeken, daarna naar voedselrijkere wateren trekken en de winter weer doorbrengen in bijvoorbeeld iets dieper water voor de winterrust. Dat ecosysteem wordt nu langzaam maar zeker hersteld. Niet alleen vissen, maar bijvoorbeeld ook padden profiteren hiervan." De aanleg van vistrappen en een steeds betere waterkwaliteit leveren een verschuiving op in de visstand. "We zien een vermindering van de aantallen vissen, maar het aantal soorten is weer flink toegenomen. We gaan weer toe naar een meer natuurlijke situatie." In de praktijk betekent schoner en helderder water een afname van vissoorten als brasem en snoekbaars. Daarentegen neemt het aantal snoeken en voorns toe. Daarbij streven de waterstanden in Oost-Nederland ook naar herstel van zeldzame vissoorten in de kleinere beken zoals de beekprik en het bermpje. Maar of de zalm ooit terugkeert blijft een open vraag. Door de open verbindingen verschijnen er wel nieuwe soorten. Zo zijn in Twente op verschillende plekken al zonnebaarzen gevangen, een vissoort afkomstig uit de Verenigde Staten. En nu is ook een roofblei in Twente gevangen. "Dat is een soort uit het Donaugebied. Maar sinds de aanleg van het Donaukanaal in Beieren komt de soort naar West-Europa", aldus Snoeijs.